1984, ਫ਼ਿਰ ਤੇਰੀ ਕਹਾਣੀ ਯਾਦ ਆਈ.. (ਭਾਗ 16ਵਾਂ)

ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਕੌਣ ਸੀ? ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤਾ ਕੁੱਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀ, ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਸਿੱਖ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਮੀਰ ਮੰਨੂੰ ਦੇ ਨਾਂ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਿਫ਼ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨੇ ਫ਼ਰੋਲੀਏ ਤਾਂ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1748 ਨੂੰ ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗਵਰਨਰ ਬਣਦਿਆਂ ਹੀ ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦਾ ਫਰਮਾਨ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਿਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਇਹ ਖੁਸ਼ਨਸੀਬੀ ਵੀ ਆਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੀ ਹਿੱਸੇ। ਦਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਚੜਾਈ-ਲੜਾਈ ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਦੀਵਾਨ ਕੌੜਾ ਮੱਲ ਦੇ ਕਤਲ ਨੇ ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਪਾਗਲ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਉਸਨੇ ਮੁਨਿਆਦੀ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸਿੱਖ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਮੁੱਲ 10 ਰੁਪਏ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਬੱਸ ਫ਼ਿਰ ਕੀ ਸੀ ਹੋ ਗਈ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਸ਼ੁਰੂ, ਜਿੱਧਰ ਦੇਖੋ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਨੇਜੇ ਤੇ ਬਰਛੇ ਚੁੱਕੀ ਮੁਗਲ ਫ਼ੌਜੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਟੰਗੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨੇਜਿਆਂ ਅਤੇ ਬਰਣਿਆਂ 'ਤੇ ਟੰਗੇ ਹੋਏ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ। 

236 ਸਾਲ ਅਤੇ 7 ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਇਹੀ ਮੰਜਰ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ ਸਾਡੇ ਅਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ। ਸਿੱਖ ਤਾਂ ਉਹੀ ਸਨ, ਬਦਲੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਪਰ ਸੋਚ ਉਹੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾਂ। ਪਰ ਦੋਸਤੋਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕਿੰਨੀਂ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਸਾਡੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨੇ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਨੇ ਵੀ, 10 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ ਸਿੱਧਾ 1000 ਰੁਪਏ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਸਿਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ। 

ਪਰ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਏ ਸਿੱਖ!!!
ਲੱਗਭਗ ਢਾਈ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਨੂ ਵੀ ਇਹੀ ਸੁਫ਼ਨਾ ਲੈਕੇ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਸੁਫ਼ਨਾ ਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ 1984 ਵਿੱਚ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ 40 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 30 ਹਜਾਰ (ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ) ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਉਹ ਵੀ ਮਹਿਜ਼ 72 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ। ਸੀ.ਬੀ.ਆਈ. ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਇਹ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਸ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਐਨ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕੁੱਝ ਦਾਗੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ 1 ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਤੜਕਸਾਰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਬੱਸ ਨਹੀਂ ਬਕਾਇਦਾ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਲਈ ਇਨਾਮ ਵੀ ਮੁਕੱਰਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, 1000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸਿੱਖ। ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾਇਆ ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ, ਪਰ ਸਿੱਖ ਮੁੱਕੇ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਦ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸੱਚ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਮੰਨੂ ਸਾਡੀ ਦਾਤਰੀ, ਅਸੀਂ ਮਨੂੰ ਦੇ ਸੋਏ, ਜਿਓਂ ਜਿਓਂ ਮਨੂੰ ਵੱਢਦਾ, ਅਸੀਂ ਦੂਣ ਸਵਾਏ ਹੋਏ।' 

31 ਅਕਤੂਬਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ!!!
ਜੇਕਰ ਦਿੱਲੀ ਦੁਖ਼ਾਂਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਬਣੇ ਮਿਸ਼ਰਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੰਨੀਏ ਤਾਂ 31 ਅਕਤੂਬਰ, 1984 ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀਆਂ ਸੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਕਰਪੁਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਸ਼ਿਆਮ ਤਿਆਗੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਨਫਾਰਮੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਬ੍ਰੋਡਕਾਸਟਿੰਗ ਮਿਨਿਸਟਰ ਐਚ.ਕੇ.ਐਲ. ਭਗਤ ਨੇ ਸ਼ਿਆਮ ਤਿਆਗੀ ਦੇ ਭਰਾ ਭੂਪ ਤਿਆਗੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਲਈ ਦੋ ਹਜਾਰ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਜੋ ਤਿਆਗੀ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਅਨਸਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਐਚ.ਕੇ.ਐਲ. ਭਗਤ ਨੇ ਭੀੜ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਭ ਆਪੇ ਵੇਖ਼ ਲਵੇਗਾ ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਕਰਨ ਓਵੇਂ ਹੀ ਹੈ। 

ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਟਰੋਲ ਪੰਪਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ!!
ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 31 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਦੇਰ ਰਾਤ ਬਲਵਾਲ ਖ਼ੋਖਰ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਲੋਕਲ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਨੇ ਪਾਲਮ ਕਲੌਨੀ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਪੰਡਿਤ ਹਰਕੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਸ਼ਨ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਭਾੜੇ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਲੱਗਭਗ 8.30 ਵਜੇ ਸ਼ੰਕਰ ਲਾਲ ਸਰਮਾ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਨੇ ਵੀ ਪੰਡਿਤ ਹਰਕੇਸ਼ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਕੋਲ ਭਾੜੇ ਦੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਸੀ। ਮਿਸ਼ਰਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮਾਨੰਦ ਗੁਪਤਾ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਲੋਕਲ ਕਾਂਗਰਸੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਸਾੜਨ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਇਆ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਸੱਜਣ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਭੀੜ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਲੁੱਟ ਲੈਣ ਅਤੇ ਸਾੜ ਦੇਣ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਬਕਾਰੋ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਕੋ-ਆਪ੍ਰੇਟਿਵ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਕੇ. ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਰਾ ਮੋੜ ਤੇ ਪੈਟਰੋਲ ਪੰਪ ਸੀ, ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਲਈ ਭੀੜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਸੀਮ ਸ੍ਰੀਵਾਸਤਵਾ ਨੇ ਸਾਰੇ ਵਾਕੇ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਹਲਫ਼ੀਆ ਬਿਆਨ ਵੀ ਮਿਸ਼ਰਾ ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। 

ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਲਈ ਕੰਬਸਟੀਬਲ ਕੈਮੀਕਲ ਦੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਵਰਤੋਂ!!
ਮਿਸ਼ਰਾ ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰਾ ਕੁੱਝ ਪੂਰੇ ਯੋਜਨਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾੜੇ ਦੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਕਾਇਦਾ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਦਸਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਰਹੀ ਭੀੜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਕਿੱਲਤ ਨਾ ਆਉਣ ਦੇਣ। ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਟੋ ਰਿਕਸ਼ਾ ਵੀ ਵੇਖੇ ਗਏ ਜੋ ਭੀੜ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਢੋਲ ਅਤੇ ਜੂਟ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਸਪਲਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਿਸ਼ਰਾ ਕਮੀਸ਼ਨ ਮੂਹਰੇ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਭੁਗਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਸਾੜਨ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੰਬਸਟੀਬਲ ਕੈਮੀਕਲ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜਾਂਚ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਲੱਗਭਗ 70 ਗਵਾਹਾਂ ਜਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਲੋਕ ਵੀ ਸਨ, ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਹਲਫ਼ੀਆ ਬਿਆਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੀੜ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਲਈ ਕੰਬਸਟੀਬਲ ਕੈਮੀਕਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਮੰਨੀ ਗਈ। –ਚਲਦਾ-

ਨੋਟ:- ਉਕਤ ਵਿਚਾਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨਿਜੀ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, NewsNumber ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।